Phân tích người lái đò trong tập tùy bút của Nguyễn Tuân

• Vài nét về tác giả, tác phẩm:

"Nguyễn Tuân là một định nghĩa về người nghệ sĩ tài hoa" (Nguyễn Minh Châu). Toàn bộ cuộc đời cũng như gần 5000 trang viết của ông đã tạo nên một "huyền sủ" - huyền sử của một người ưu lối chơi "độc tấu".

+ "Người lái đò sông Đà" được coi là một trong những tác phẩm thành công xuất sắc nhất trong "Tùy bút Sông Đà". Với khao khát truy tìm "chất vàng muoời của tâm hồn vùng Tây Bắc" - "thứ vàng muoòi đã được thủ lưa" (Đi mở đuờng), Nguyễn Tuân đã viết lên bài ca cuộc sống của con người và thiên nhiên Tây Bắc với nhiều nét độc sáng mới lạ.

+ Nhận xét về người lái đò sông Đà có hai ý kến như sau :  "Ông lái đò là một nghệ sĩ tài hoa" và "Ông lái đò là một nguoòi lao động bình thuờng".

• Giải thích ý kiến:

+ Người nghệ sĩ tài hoa là những người có rung động tâm hồn mãnh liệt trước mọi vui buồn của đời sống và có khả năng thể hiện những rung động ấy bằng những phương tiện nghệ thuật đặc thù. Ở ý kiến trên, người nghệ sĩ tài hoa được hiểu là người đạt tới trình độ điêu luyện trong nghề nghiệp và có đời sống tâm hồn đậm chất nghệ sĩ.

+ Người lao động bình thường là người lao động thầm lặng, vô danh, không tên tuổi giống như bao người lao động khác trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Khẳng định 2 ý kiến trên bổ sung cho nhau, làm hoàn thiện chân dung, tính cách người lái đò sông Đà.

• Chứng minh bình luận ý kiến:

* Ông lái đò - một nghệ sĩ tài hoa:

- Ông lái đò có tính cách phóng khoáng, thích đối mặt với thử thách, mạo hiểm, gian nguy.

- Ông nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá như một nghệ sĩ điêu luyện, cao cường.

- Cuộc băng ghềnh, vượt thác ngoạn mục đã khẳng định vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ của một "tay lái ra hoa":

+ Vòng vây thứ nhất, sông Đà bày ra nhiều cạm bẫy. Ông lái đò bị sóng thác đánh miếng đòn độc hiểm. Nhưng bằng tinh thần dũng cảm, ông đã tỉnh táo chỉ huy sáu mái chèo, chiến thắng trùng vi thạch trận đầy nguy hiểm.

+ Vòng vây thứ hai, sông Đà đã thay đổi chiến thuật. Ông lái đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá, xác định đúng cửa sinh và chiến thắng thằng đá tướng đứng chiến ở cửa giữa.

+ Vòng vây thứ ba, sông Đà tiếp tục thay đổi chiến thuật, bên phải bên trái đều là cửa tử. Ông lái đò phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa. Thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hoi nước, vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được. Thế là hết thác.

* Ông cũng là một người lao động bình thường: 

- Ông lái đò sinh ra bên bờ sông Đà và gắn bó với nghề sông nước như bao người lái đò khác nơi thượng nguồn sông Đà khuất nėo.

- Đời sống tâm hồn giản dị: không nói nhiều về chiến công; dù đi đâu cũng luôn nhớ về nương ruộng, bản mường.

* Nghệ thuật thể hiện:

- Ngôn ngữ phong phú, sáng tạo, hài hoa, kết hợp kể với tả nhuần nhuyễn và đặc sắc, nghệ thuật khắc họa nhân vật độc đáo, sáng tạo.

- Bút pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng độc đáo, thú vịi; vận dụng tri thức của nhiều ngành văn hóa, nghệ thuật góp phần miêu tả cuộc chiến hào hùng và khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật.

- Qua cảm nhận hình tượng ông lái đò, có thể thấy, ông lái đò là một nghệ sĩ tài hoa trên sông nước, đồng thời, cũng là một người lao động giản dị bình thường. Vẻ đẹp của ông lái đò tiêu biểu cho vẻ đẹp của người dân lao động vùng Tây Bắc tổ quốc.

- Hai ý kiến trên không đối lập mà bổ sung cho nhau đem đến một cái nhìn đầy đủ, toàn diện về nhân vật.

Tuỳ bút Sông Đà là thành quả nghệ thuâtt đẹp đẽ mà Nguyễn Tuân đã thu hoạch được trong chuyến đi gian khổ và hào hưng tới miền Tây Bắc rộng lớn, xa xôi của Tổ quốc, nơi ông đã khám phá ra chất vàng của thiên nhiên cùng "thứ  vàng mười đã qua thử lửa " ở tâm hồn của nhũng nguời lao động.

Anh (chị) hãy làm rõ "thứ vàng mười đã qua thử lửa " ở nhân vật người lái đò trong tuỳ bút "Người lái đò sông Đà" của Nguyễn Tuân

Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của hình tượng sông Đà trong tác phẩm "Người lái đò sông Đà” - Nguyễn Tuân và hình tượng sông Hương trong tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" - Hoàng Phủ Ngọc Tường. Từ đó, trình bày suy nghĩ của mình về việc bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của quê hương, đất nước. 

"Đọc Người lái đò sông Đà, ta có ấn tuợng rõ rệt về sự tự do của một tài năng, của một đấng hóa công thực sự trong nghệ thuật ngôn từ ....Khi gân guốc, khi mềm mại, khi hồn nhiên như một đứa trẻ thơ , khi nghiêm nghị như  một nhà bác học, khi lại hồn như như một đưa trẻ thơ, những trang viết, câu văn của Nguyễn Tuân mang hơi thở ấm nóng của cuộc đời phức tạp, phong phú, đa dạng . Sự tự ý thức sâu sắc về tài năng của mình không phải là một biểu hiện tiêu cực, trái lại, nó tạo nên sự giải phóng năng lương rất cần thiết để nhà văn có thể sáng tạo nên nhũng tác phẩm kì vĩ..."

(Phan Huy Đông, in trong Vẻ đẹp Cách mạng)

"Nguyễn Tuân là một nhà văn cả đời đi tìm kiếm cái thực và cái đẹp. Thực ra, sự  thực và cái đẹp của cuộc sống là hai cái đích mà duờng như bất kì ngòi bút chân chính nào cũng hướng tới nhưng không dễ chiếm lĩnh và chạm vào được. Nguyễn Tuân cũng trên hành trình tìm kiếm nhưng tác phẩm của ông đã chạm được đến cái đẹp, nhất là cái đẹp truyền thống và cái thực phồn hoa chốn thành thị. Nguyễn Tuân là người thuởng thức cái đẹp với tư cách người có văn hóa, có vốn tri thức, biết giá trị của đối tượng mình chiêm ngưỡng ".

(Nguyễn Đình Thi)

"Câu văn của Nguyễn Tuân cũng có nhiều kiểu kiến trúc đa dạng.Ông là một nghệ sỹ ngôn từ biết chú trọng tới âm điệu, nhịp điệu của văn xuôi. Ông thường  nói người làm nghệ viết phải tạo ra nhũng câu văn có khóp cuơng biết co duỗi nhịp nhàng, chú đùng bắt chuớc người ta phải đọc của mình nhũng câu văn tê thấp. Câu văn của Nguyễn Tuân giàu màu sắc, giàu âm thanh, nhịp điệu trầm bổng hài hòa, khó có nội dung cảm xúc tuơng úng sẽ trở thành nhũng dòng thơ  trữ tình ngân vang trong lòng người đọc".

(Nguyễn Đăng Mạnh)