Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân - Văn 12

• Vị trí: Ông là một nghệ sĩ lớn, nhà văn hóa lớn, có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của văn học nước nhà. Nguyễn Tuân có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến văn học Việt Nam hiện đại. 
• Phong cách: Ông được biết đến với phong cách viết tài hoa uyên bác, qua mỗi bài viết của ông đều có nét độc đáo riêng. Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân có thể tóm gọn trong  một chữ "Ngông". Bên cạnh đó Ông cũng theo đuổi chủ nghĩa "xê dịch", ông không thích cũ kĩ, muốn làm mới văn phong của mình nên ông mỗi ngày đều trau dồi để tác phẩm của mình được mới mẻ.
• Sự nghiệp sáng tác: Trước cách mạng Ông nổi tiếng với tác phẩm "Vang bóng một thời" và sau cách mạng những tác phẩm của ông cũng được biết đến nhiều hơn trong đó không thể không kể đến tập "Sông Đà". Thể loại sở trường của ông là tùy bút, với rất nhiều tác phẩm đặc sắc; trong đó, tùy bút "Người lái đò Sông Đà" có thể được xem là một trong những áng văn tiêu biểu nhất của ông ở thế loại này.

• Hoàn cảnh: Bài tùy bút "Người lái đò sông Đà" được Nguyễn Tuân sáng tác sau chuyến đi thực tế gian khổ và hào hùng tới miền Tây Bắc xa xôi, rộng lớn của tổ quốc. Ở đó ông ăn cùng người dân, cùng bộ đội để hiểu được cuộc sống của dân tộc miền núi. Để viết bài Người lái đò sông Đà ông đã sống ở Tây Bắc một thời gian dài để ngắm nhìn hết vẻ đẹp của sông Đà.
• Xuất xứ: Tùy bút "Người lái đò Sông Đà" được rút từ tập tùy bút "Sông Đà", xuất bản lần thứ nhất vào năm 1960.
• Nội dung khái quát:  Ca ngợi "chất vàng mười" của thiên nhiên và con người Tây Bắc. Hình tượng dòng sông Đà đại diện cho thiên nhiên Tây Bắc vừa hung bạo cũng vừa dịu dàng. Hình tượng người lái đò sông Đà là đại diện cho con người nơi đây, kiên cường bất khuất, trí dũng song toàn.

- "Đẹp vây thay tiếng hát trên dòng sông". Đây là lời cảm thán về vẻ đẹp nên thơ, thi vị của các dòng sông, hé mở vẻ đẹp trữ tình của sông Đà và sức sống của con người lao động miền sông nước.

-  "Chúng thủy giai đông tẩu - Đà giang độc bắc lưu ". Mọi dòng sông đều chảy về hướng đông, riêng sông Đà thì chảy về hướng bắc. Cái thế chảy độc đáo, nghịch ngược rất "ngông" của thiên nhiên đã được Nguyễn Tuân tìm thấy, đồng cảm, hé mở cái cá tính ưa "làm mình làm mẩy" của sông Đà hùng vĩ, dữ dội.

=> Qua hai lời đề từ ta cũng cảm nhận được dòng sông Đà có cá tính rất riêng biệt. Vừa dịu dàng nhưng cũng rất hung bạo. Cũng vì nét đặt biệt ấy nên Nguyễn Tuân đã dành riềng một tập tùy bút chỉ để viết về sông Đà.

+ Bờ sông

- "dựng vách thành", cao vút, dựng đứng.

- Quãng sông thì hẹp đến nỗi "con nai, con hổ có lần vọt từ bờ sông này sang bờ kia".

- "Mặt sông chỗ ấy chi đúng ngọ mới có mặt trời", "đang mùa hè đi đò qua quãng ấy cũng cảm thấy lạnh".

- Khi đi qua quãng này, người ta cảm tưởng như mình "đang đứng ở một cái ngõ nào mà ngóng vọng lên cái cửa sổ trên các tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện".

\(\rightarrow\) hiện lên là một khúc sông Đà vừa sâu, vừa hẹp, đem đến cảm giác sợ hãi khi đi qua. Nguyễn Tuân dùng những từ ngữ miêu tả làm cảnh tượng như được dựng lên ngay trước mắt người đọc.

+ Ghềnh

- ghềnh Hát Loóng "dài hàng cây số, nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm...".

- Các từ láy "cuồn cuộn", "gùn ghè" vừa hợi âm thanh ghê rợn vừa gợi những hình ảnh khủng khiếp của nơi đây.

- Được miêu tả như những kẻ phẩn nộ đi đòi nợ

\(\rightarrow\) Sự nguy hiểm của nó mà con người không thể lường trước được, khi nó tới thì chỉ biết đón nhận. Âm thanh kinh khủng ấy cũng đủ để làm người ta kiếp sợ.

+ Hút nước

- Nhìn từ xa những cái xoáy nước trên sông giống như cái lúm đồng tiền trên má cô gái, có thể lôi tuột một cái thuyền xuống đáy sông và đánh cho tan xác.

- Những cái hút nước như những cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu.

- "Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc".

\(\rightarrow\) Nguyễn Tuân rất tinh ý khi sử dụng những từ ngữ làm cho tác phẩm sinh động như đang coi một bộ phim hành động nguy hiểm.

+ Thác nước

- Tiếng thác nghe như là "oán trách", nghe như là "van xin", "khiêu khích", giọng gằn mà "chế nhạo".

- "Thế rồi nó rống lên",so sánh tiếng thác sông Đà giống như tiếng của một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn để phá tuông sự bủa vây của rừng lửa.

\(\rightarrow\) sự giữ dội của nước sông, như sự cuồng nộ khi bị ai chọc giận. Nó khiêu khích xem có ai dám đến gần, đe dọa nếu đến gần thì tan xác.

+ Đá

- "cả một chân trời đá" \(\rightarrow\) đá sông Đà nhiều vô kể.

- từng tảng đá mặt hòn nào trông cũng "ngỗ ngược", "nhăn nhúm", "méo mó".

- Rồi chúng thông minh đến nỗi vây lại thành một thạch trận giống như một trận đồ bát quái trên sông Đà.

\(\rightarrow\) sông Đà giống như kẻ thù số một của con người. Không để con người có thể vượt qua. 

=> Sơ kết: Sự hung bạo của sông Đà càng được tô đậm bởi từ ngữ của Nguyễn Tuân là cho nó sinh động đến nỗi người đọc phải rùng mình.

+ Lai lịch, ngoại hình:

- Lai lịch: Làm nghề chở đò dọc suốt mười năm liền, nghi làm nghề đã đôi chục năm nay, quê ông ở ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh Lai Châu.

- Ngoại hình: Tuổi đã 70 nhưng rất còn trẻ tráng. 

+ Tài năng và tâm hồn:Là người từng trải, hiểu biết và có kinh nghiệm lâu năm trong nghề lái đò, Là người mưu trí dũng cảm, bản līnh và tài ba

- Sông Đà "tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi mèo đốt nương xuân".

- Không chi đẹp ở đáng hình mà còn đẹp ở màu nước: mùa xuân dòng xanh ngọc bích, thu sang nước sông chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa. Như vẻ đẹp cửa người con gái vừa đẹp về dáng vừa đẹp về da.

- Bờ bãi sông Đà thì mênh mang, trải dài "bờ sông Đà, bãi sông Đà, chuồn chuồn bươm bướm sông Đà".

- So sánh vô cùng gợi cảm khi miêu tả dòng sông "bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử", "bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa".

- Vẻ đẹp trữ tình của sông đà được Nguyễn Tuân ngắm nhìn ở nhiều góc độ khác nhau nên có những cảm nhận mà không phải ai cũng cảm nhận được. Qua đó ta thấy được sự đầu tư của Nguyễn Tuân vào tác phẩm. Đầu tư cả về chất xám, kĩ năng và hơn hết là công sức thời gian của ông.

\(=\)> Sơ kết hình tượng sông Đà:

+ Ngòi bút tài hoa và biến hóa của Nguyễn Tuân đã làm cho một vật vô tri trở nên có những cảm xúc như con người. 

+ Sông Đà hiện lên với hai vẻ đẹp: vừa dữ dội, hung bạo, hùng vĩ, vừa dịu dàng, trữ tình nên thơ. Nó là nguồn cảm hứng vô tận cho nghệ thuật.