BẤT ĐẲNG THỨC CAUCHY – SCHWARZ CHO TÍCH PHÂN

Trương Hồng Hạnh

Hãy cùng Examon bắt đầu hành trình khám phá sự kỳ diệu của bất đẳng thức Cauchy – Schwarz cho tích phân, cách để đơn giản hóa các bài tập tích phân phức tạp

menu icon

Mục lục bài viết

  • 1. Kiến thức cần nhớ
  • 2. Bất đẳng thức Cauchy – Schwarz
  • 3. Bài tập minh họa
    • 3.1. Bài tập 1
    • 3.2. Bài tập 2
    • 3.3. Bài tập 3
  • 4. Đăng kí học cùng Examon

Bất đẳng thức Cauchy – Schwarz là một trong những viên ngọc quý của toán học, nổi bật bởi tính ứng dụng rộng rãi và sức mạnh trong việc giải quyết nhiều bài toán phức tạp. 

Examon cùng bạn khám phá cơ sở lý thuyết và ứng dụng của bất đẳng thức Cauchy – Schwarz cho tích phân. Thông qua các bài tập minh họa cụ thể, bạn sẽ nhận ra tầm quan trọng của chúng trong việc đơn giản hóa và giải quyết các bài toán phức tạp của tích phân.

banner

1. Kiến thức cần nhớ

Cho \(f(x)\) là hàm số liên tục trên đoạn \([a ; b]\). Giả sử \(F(x)\) là một nguyên hàm của \(f(x)\) trên đoạn \([a ; b]\).

Hiệu số \(F(a)-F(b)\) được gọi là tích phân từ \(a\) đến \(b\) của hàm số \(f(x)\), kí hiệu là

\[\int_{a}^{b} f(x) \mathrm{d} x=\left.F(x)\right|_{a} ^{b}=F(b)-F(a)\]

trong đó : 

\(\int_{a}^{b}\) là dấu tích phân,

\(a\) là cận dưới, \(b\) là cận trên, 

\(f(x) \mathrm{d} x\) là biểu thức dưới dấu tích phân

\(f(x)\) là hàm số dưới dấu tích phân.

2. Bất đẳng thức Cauchy – Schwarz

Cho \(\mathrm{f}(\mathrm{x}), \mathrm{g}(\mathrm{x}):[\mathrm{a}, \mathrm{b}] \rightarrow \mathbb{R}\) là các hàm khả tích trên đoạn \([\mathrm{a} ; \mathrm{b}]\) khi đó ta luôn có :

\[\int_{a}^{b} f^{2}(x) d x . \int_{a}^{b} g^{2}(x) d x \geq\left(\int_{a}^{b} f(x) g(x) d x\right)^{2}\]

Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi \(f(x)=k g(x)\) với số thực \(\mathrm{k} \neq 0\).

3. Bài tập minh họa

3.1. Bài tập 1

Bài 1 : Cho hàm số \(\mathrm{y}=\mathrm{f}(\mathrm{x})\) có đạo hàm liên tục trên \([1 ; 2]\), thỏa \(\int_{1}^{2} \mathrm{x}^{3} \mathrm{f}(\mathrm{x}) \mathrm{dx}=31\). Giá trị nhỏ nhất của tích phân \(\int_{1}^{2} \mathrm{f}^{4}(\mathrm{x}) \mathrm{d} x\) bằng bao nhiêu ?

Lời giải

Áp dụng hai lần liên tiếp bất đẳng thức Cauchy - Schwarz ta có :

\(31^{4}=\left(\int_{1}^{2} x^{3} f(x) d x\right)^{4}\)

\(=\left[\left(\int_{1}^{2} x^{2} \cdot x f(x) d x\right)^{2}\right]^{2} \leq\left(\int_{1}^{2} x^{4} d x\right)^{2}\left(\int_{1}^{2} x^{2} f^{2}(x) d x\right)^{2} \leq\left(\int_{1}^{2} x^{4} d x\right)^{3} \int_{1}^{2} f^{4}(x) d x\)

Suy ra \(\int_{1}^{2} f^{4}(x) d x \geq \frac{31^{4}}{\left(\int_{1}^{2} x^{4} d x\right)^{3}}=3875\)

Dấu " \(=\)" xảy ra khi \(\mathrm{f}(\mathrm{x})=\mathrm{kx}\) nên \(\mathrm{k} \int_{1}^{2} \mathrm{x}^{4} \mathrm{~d} x=31 \Leftrightarrow \mathrm{k}=5 \Rightarrow \mathrm{f}(\mathrm{x})=5 \mathrm{x}^{2}\)

3.2. Bài tập 2

Bài 2 : Cho hàm số \(f(x)\) liên tục trên \([0 ; \pi]\), thỏa mãn \(\int_{0}^{\pi} f(x) d x=\int_{0}^{\pi} \cos x f(x) d x=1\). Giá trị nhỏ nhất của tích phân \(\int_{0}^{\pi} \mathrm{f}^{2}(\mathrm{x}) \mathrm{dx}\) bằng?

Lời giải

Ta có \(\int_{0}^{\pi} f(x) d x=\int_{0}^{\pi} \cos x f(x) d x=1 \Rightarrow\left\{\begin{array}{l}a=\int_{0}^{\pi} a \cos x f(x) d x \\ b=\int_{0}^{\pi} b f(x) d x\end{array}\right.\) vói \(\left\{\begin{array}{l}a, b \in \mathbb{Z} \\ a^{2}+b^{2}\gt 0\end{array}\right.\)

Theo Cauchy - Schwarz ta có :

\((a+b)^{2}=\left(\int_{0}^{\pi}(a \cos x+b) f(x) d x\right)^{2} \leq \int_{0}^{\pi}(a \cos x+b)^{2} d x \int_{0}^{\pi} f^{2}(x) d x\)

Lại có \(\int_{0}^{\pi}(\mathrm{a} \cos \mathrm{x}+\mathrm{b})^{2} \mathrm{dx}=\frac{1}{2} \pi\left(\mathrm{a}^{2}+2 \mathrm{~b}^{2}\right)\)

Suy ra \(\int_{0}^{\pi} \mathrm{f}^{2}(\mathrm{x}) \mathrm{dx} \geq \frac{2(\mathrm{a}+\mathrm{b})^{2}}{\pi\left(\mathrm{a}^{2}+2 \mathrm{~b}^{2}\right)}\) với \(\left\{\begin{array}{l}\mathrm{a}, \mathrm{b} \in \mathbb{Z} \\ \mathrm{a}^{2}+\mathrm{b}^{2}\gt 0\end{array}\right.\)

Do đó \(\int_{0}^{\pi} \mathrm{f}^{2}(\mathrm{x}) \mathrm{dx} \geq \frac{2}{\pi} \cdot \max \left\{\frac{(\mathrm{a}+\mathrm{b})^{2}}{\mathrm{a}^{2}+2 \mathrm{~b}^{2}}\right\}=\frac{3}{\pi}\)

3.3. Bài tập 3

Bài 3 : Cho hàm số \(f(x)\) có đạo hàm liên tục trên \([0 ; 1]\), thỏa mãn \(f(1)=0\) đồng thời \(\int_{0}^{1}\left[f^{\prime}(x)\right]^{2} d x=7\) và \(\int_{0}^{1} x^{2} f(x) d x=\frac{1}{3}\). Tích phân \(\int_{0}^{1} f(x) d x\) bằng?

Lời giải

Tích phân từng phần  \(\int_{0}^{1} \mathrm{x}^{2} \mathrm{f}(\mathrm{x}) \mathrm{d} x=\frac{1}{3}\) ta có :

\(\int_{0}^{1} x^{2} f(x) d x=\left.\frac{x^{3}}{3} f(x)\right|_{0} ^{1}-\frac{1}{3} \int_{0}^{1} x^{3} f^{\prime}(x) d x \Leftrightarrow \int_{0}^{1} x^{3} f^{\prime}(x) d x=-1 .\)

Sử dụng bất đẳng thức Cauchy - Schwarz ta có :

\(\left(\int_{0}^{1} x^{3} f^{\prime}(x) d x\right)^{2} \leq \int_{0}^{1} x^{6} d x . \int_{0}^{1}\left[f^{\prime}(x)\right]^{2} d x=1 \Rightarrow-1 \leq \int_{0}^{1} x^{3} f^{\prime}(x) d x \leq 1\)

Vậy dấu " \(=\) " xảy ra khi \(\mathrm{f}^{\prime}(\mathrm{x})=\mathrm{kx}\)

Thế ngược lại ta tìm được \(\mathrm{k}=-7\)

Vậy \(f^{\prime}(x)=-7 x^{3}, \forall x \in[0 ; 1] \Rightarrow f(x)=-\frac{7}{4} x^{4}+C\)

\(\Rightarrow \mathrm{C}=\frac{7}{4} \Rightarrow \mathrm{f}(\mathrm{x})=-\frac{7}{4} \mathrm{x}^{4}+\frac{7}{4} \Rightarrow \int_{0}^{1} \mathrm{f}(\mathrm{x}) \mathrm{d} x=\frac{7}{5}\)

4. Đăng kí học cùng Examon

Qua hành trình khám phá bất đẳng thức Cauchy – Schwarz cho tích phân, chúng ta đã thấy rõ sức mạnh và ý nghĩa to lớn của công cụ toán học này trong việc giải quyết các bài toán phức tạp. Examon mong rằng khi xem xong bài viết này các bài tập tích phân phức tạp không còn là trở ngại đối với các bạn học sinh lớp 12.

image.png
Bộ đề ôn thi cấp tốc 30 ngày cùng Examon

Bạn tự hỏi tại sao việc luyện đề lại quan trọng đến vậy không? Rất nhiều bạn đã mắc sai lầm nghiêm trọng khi luyện đề: Không phải mọi bộ đề đều giống nhau. 

Nhiều bạn vẫn thường tìm kiếm và làm những bộ đề cũ kỹ, lỗi thời trên mạng mà không biết rằng chúng có thể không phản ánh chính xác chương trình học hay xu hướng ra đề mới nhất. Điều này không chỉ khiến bạn mất thời gian mà còn có thể dẫn đến những hiểu lầm về năng lực thực sự của mình.

Luyện đề đúng cách là phương pháp để bạn có thể nhận diện các dạng bài tập thường gặp, nắm vững phương pháp giải quyết hiệu quả và từ đó, nâng cao kỹ năng giải đề của mình. Với hệ thống để được cập nhật liên tục và chính xác,  Examon sẽ giúp bạn:

  • Nhận diện các dạng bài thi quan trọng.
  • Luyện tập với các phương pháp làm bài tối ưu.
  • Thành thạo kỹ năng giải đề, sẵn sàng cho mọi kỳ thi.

Dưới đây, Examon sẽ hướng dẫn bạn cách luyện đề hiệu quả với hệ thống đề của  Examon:

  • Bước 1: Tạo và Đăng nhập tài khoản Đầu tiên, các bạn cần có một tài khoản Examon. Chỉ với vài thao tác đăng ký nhanh chóng, bạn đã sẵn sàng cho hành trình chinh phục kiến thức!
  • Bước 2: Tiếp theo, hãy chọn lớp học, môn học mà bạn muốn luyện và khu vực bạn đang sống để Examon cung cấp đề thi phù hợp nhất với bạn.
  • Bước 3: Lựa chọn đề thi và Bắt đầu luyện, Examon có hai chế độ: Luyện tập để bạn làm quen và Thi thử để kiểm tra năng lực. Hãy chọn một đề thi phù hợp và bắt đầu luyện!
  • Bước 4: Khi làm bài, hãy tập trung và nghiêm túc như thể bạn đang ở trong phòng thi thật sự. Đây là cơ hội để rèn luyện sự tự tin và kỹ năng giải quyết vấn đề của bạn.
  • Bước 5: Nhận điểm và Phân tích kết quả sau khi hoàn thành, bạn sẽ nhận được điểm số ngay lập tức cùng với lời giải chi tiết cho từng câu hỏi, giúp bạn hiểu rõ mình cần cải thiện ở đâu.

Tham khảo ngay bộ đề được biên soạn đặc biệt bám sát 99.9% đề tham khảo kỳ thi THPT năm 2024 của Examon ngay!