Bảng tuần hoàn hóa học

Phạm Linh

Bảng tuần hoàn hóa học chính là bước đầu tiên trong chặng hành trình tiếp cận môn hóa. Cùng Examon hoàn thành bước đầu tiên này nhé!

menu icon

Mục lục bài viết

  • 1. Bảng tuần hoàn hóa học là gì?
  • Bộ đề ôn cấp tốc 30 ngày cùng Examon
  • Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.
  • 2. Cấu tạo của bảng tuần hoàn.
    • 2.1. Ô nguyên tố.
    • 2.2. Chu kỳ.
    • 2.3. Nhóm nguyên tố.
  • 3. Ý nghĩa bảng tuần hoàn hóa học
  • 4. Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.
  • 5. Cách đọc bảng tuần hoàn hóa học.
  • 6. Cách ghi nhớ bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.
    • 6.1. Ghi nhớ bảng tuần hoàn truyền thống
    • 6.2. Ghi nhớ theo dãy hoạt động hóa học của kim loại.
    • 6.3. Ghi nhớ theo bài ca hóa trị.
  • Lời kết
  • Đừng để vụt mất chiếc vé cơ hội đến gần với thành công

Đối với các bạn học sinh cấp 3 nói chung, đặc biệt các bạn lớp 10 nói riêng thì môn hóa không mới nhưng lại là một môn học khá khó. Vì vậy để học tốt môn này thì ta nên nắm được những kiến thức cơ bản của nó, đó chính là bảng tuần hoàn hóa học. 

Thế nên để Examon cùng bạn vượt qua môn học khó nhằn một cách dễ dàng hơn, bằng cách chinh phục bảng tuần hoàn hóa học nhé.

banner

1. Bảng tuần hoàn hóa học là gì?

Bảng tuần hoàn hoá học có tên gọi đầy đủ là Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, còn được viết với tên Bảng tuần hoàn Mendeleev, là một phương pháp liệt kê các nguyên tố hoá học thành dạng bảng, dựa trên số hiệu nguyên tử (số prôtn trong hạt nhân), cấu hình electron và các tính chất hoá học tuần hoàn của chúng. 

Các nguyên tố được biểu diễn theo trật tự số hiệu nguyên tử tăng dần, thường liệt kê cùng với ký hiệu hoá học trong mỗi ô. Dạng tiêu chuẩn của bảng gồm các nguyên tố được sắp xếp thành 18 cột và 7 dòng, với hai dòng kép nằm riêng nằm bên dưới cùng. 

Bộ đề ôn cấp tốc 30 ngày cùng Examon

Examon.png
Bộ đề ôn thi cấp tốc 30 ngày cùng Examon

Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

2. Cấu tạo của bảng tuần hoàn.

2.1. Ô nguyên tố.

Ô nguyên tố biểu hiện ra cho chúng ta biết các số hiệu nguyên tử, tên nguyên tố, ký hiệu hóa học, nguyên tử khối của nguyên tố đó. Số hiệu nguyên tử có số trị bằng số đơn vị của điện tích hạt nhân và bằng số electron trong nguyên tử. Số hiệu nguyên tử là số thứ tự của nguyên tố đó ở trong bảng tuần hoàn.

Ví dụ: Số hiệu nguyên tử của Magie là 12 cho biết rằng số đơn vị điện tích hạt nhân là 12, Magie ở ô số 12, có 12 electron trong nguyên tử Magie.

2.2. Chu kỳ.

Chu kỳ được hiếu là dãy các nguyên tố mà nguyên từ của chúng được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần và có cùng số lớp electron.Số lớp electron = STT của chu kỳ.Bảng tuần hoàn hóa học gồm có 7 chu kỳ, trong đó có các chu kỳ nhỏ là chu kỳ 1, 2, 3, các chu kì lớn là 4, 5, 6, 7 .

- Chu kỳ 1: Có 2 nguyên tố là He và \(\mathrm{H}\), có 1 lớp electron trong nguyên tử. Điện tích hạt nhân tăng từ H 1+ tới He 2+.

- Chu kỳ 2: 8 nguyên tố từ Li đến \(\mathrm{Ne}\), có 2 lớp electron trong nguyên tử. Điện tích hạt nhân tăng từ Li 3+ tới Ne là \(10+\).

- Chu kỳ 3: Gồm 8 nguyên tố từ nguyên tố \(\mathrm{Na}\) đến \(\mathrm{Ar}\), có 3 lớp electron trong nguyên tử và điện tích hạt nhân tăng từ \(\mathrm{Na} 11+\) đến nguyên tó \(\mathrm{Ar}\) là \(18+\).

- Chu kỳ 4, chu kỳ 5: Với cả 2 chu kỳ, mỗi chu kỳ đều có 18 nguyên tố, bắt đầu là kim loại kiềm \(\mathrm{K}\) là \(19+\) và \(\mathrm{Rb}\) là \(37+\), kết thúc là một khí hiếm Xe là 54+ và Kr là 36+.

- Chu kỳ 6: Bắt đầu từ kim loại kiềm Cs là 55+ và kết thúc là khí hiếm Rn là 86+. Có 32 nguyên tố.

- Chu kỳ 7: Chưa được hoàn thành.

2.3. Nhóm nguyên tố.

Vậy bảng tuần hoàn hóa học có bao nhiêu nguyên tố? Và được chia thành các nhóm thế nào?

Bảng tuần hoàn hóa học có 118 nguyên tố, gồm các nguyên tố từ 1 (Hidro) đến 118 (Oganesson). Nhóm các nguyên tố mà nguyên tử có số electron lớp ngoài cùng bằng nhau và do có tính chất tương tự nhau được xếp theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.

Số thứ tự của nhóm nguyên tố bằng số electron lớp ngoài cùng của nguyên tứ.Ta chia thành 2 loại nhóm nguyên tố là nhóm nguyên tố \(A\) và nhóm \(B\) :

- Nhóm A: Gồm các nguyên tố \(p\) và \(s\). Số nhóm \(A\) bằng tổng số electron lớp ngoài cùng.

- Nhóm B: Gồm các nguyên tố f và d có cấu hình electron nguyên tử thì tận cùng sẽ ở dạng \((n-1) d_{x} n s_{y}\)

+ Nếu \((x+y)=3\) -> 7 thì nguyên tố đang xét thuộc nhóm \((x+y) B\).

+ Nguyên tố thuộc nhóm VIIIB nếu \((x+y)=8\)-> 10.

+ Nguyên tố thuộc nhóm \((x+y-10) B\) nếu \((x+y)>10\) thì

3. Ý nghĩa bảng tuần hoàn hóa học

Dựa vào bảng tuần hoàn hóa học, ta có thể biết vị trí của nguyên tố và suy đoán ra tính chất của nguyên tố và cấu tạo nguyên tử.

Ví dụ: Nguyên tố A với số hiệu nguyên tử 17, thuộc nhóm VIIA, trong chu kì 3.

Nguyên tố A có số hiệu nguyên tử là 17, nên điện tích hạt nhân của nguyên tử \(\mathrm{A}\) là \(17+\), nguyên tử \(\mathrm{A}\) có 17 electron.

Nguyên tố A nhóm VIIA nên có theึ̉ suy ra lớp ngoài cùng có 7e, ở chu kì 3 nên nguyên tử \(A\) có 3 lớp electron.

Tính phi kim của nguyên tố \(\mathrm{A}\) yếu hơn nguyên tố phía trên nó cùng nhóm (nguyên tố \(\mathrm{F}\) có số hiệu nguyên tử 9 ), mạnh hơn nguyên tố trước nó trong cùng 1 chu kì (S có số hiệu 16) và nguyên tố đứng dưới nó trong cùng nhóm ( \(\mathrm{Br}\) có số hiệu nguyên tử 35). Vì ở vị trí gần cuối chu kì 3 nên nguyên tố A là một phi kim mạnh.

Bảng tuần hoàn hóa học giúp chúng ta biết cấu tạo nguyên tử của nguyên tố có the̊̉ suy ra vị trí và tính chất nguyên tố ấy.

Ví dụ: Nguyên tố Y có điện tích hạt nhân là 11+, lớp ngoài cùng có 1 electron, 3 lớp electron

Vì nguyên tố Y có điện tích hạt nhân là 11+, 3 lớp electron và có 1e ở lớp ngoài cùng, nên nguyên tố Y ở chu kì 3, ô 11, nhóm IA.

\(\rightarrow\) Nguyên tố Y là kim loại vì nó ở đầu chu kỳ.

4. Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.

Trong bảng tuần hoàn hóa học, các nguyên tố sẽ được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.

5. Cách đọc bảng tuần hoàn hóa học.

Để học sinh sử dụng bảng tuần hoàn một cách dễ dàng, hãy xem cách đọc bảng tuần hoàn hóa học dưới đây:

+ Số nguyên tử: Còn có tên gọi khác là số proton của nguyên tố hóa học. Đây là số proton tìm thấy trong hạt nhân của 1 nguyên tử. Là số điện tích hạt nhân. Số nguyên tử giúp xác định được duy nhất 1 nguyên tố hóa học.

+ Nguyên tử khối trung bình: Nguyên tử khối của các nguyên tố có đồng vị là số NTK trung bình của hổn hợp các đồng vị, tính đến tỷ̉ lệ phần trăm số nguyên tử tương ứng.

+ Độ âm điện: Là khả năng hút electron của nguyên tử khi tạo liên kết hóa học. Khi độ âm điện của nguyên tử nguyên tố càng lớn thì tính phi kim càng mạnh và ngược lại.

+ Cấu hình electron: Cho biết phân bố các electron trong lớp vỏ nguyên tử ở trạng thái năng lượng khác nhau.

+ Số oxi hóa: Số oxi hóa là số áp cho một hay nhóm nguyên tử. Nhờ có số oxi hóa mà chúng ta nhận biết được số electron trao đổi khi một chất bị oxi hóa hoặc bị khử.

+ Tên nguyên tố: Là một chất hóa học tinh khiết, gồm 1 kiểu nguyên tử, được phân biệt bởi số hiệu nguyên tử, là số lượng proton có trong hạt nhân.

+ Ký hiệu hóa học: Là tên viết tắt của 1 nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn hóa hoc.

6. Cách ghi nhớ bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

6.1. Ghi nhớ bảng tuần hoàn truyền thống

Nhận biết các thành phần của từng nguyên tố: Khi sửu dụng bảng tuần hoàn hóa học, bạn phải biết được số nguyên tử, nguyên tử khối trung bình, cấu hình electron, độ âm điện, số oxi hóa, tên nguyên tố, ký hiệu hóa học. Tất cả đều có trong ô nguyên tố của bảng tuần hoàn

- Học vài nguyên tố mối ngày: Đây là một cách học được nhiếu học sinh áp dụng. Đối với bảng tuần hoàn có rất nhiều nguyên tố khó nhớ và các thông số thì việc phân nhó ra để học nó giúp não ghi nhớ được một cách lâu dài.

- Dán các bảng tuần hoàn hóa học tại nơi dễ nhìn thấy.

- Làm thẻ ghi chú cho mỗi nguyên tố. Cách làm này giống như làm một tộp flashcard.

6.2. Ghi nhớ theo dãy hoạt động hóa học của kim loại.

Chắc hẳn bạn nào cũng nhớ một câu nói quen thuộc: "Khi nào cần may áo giáp sắt nhớ sang phố hỏi cửa hàng  Phi Âu". Đây là câu nói để ghi nhớ 16 nguyên tố hóa học trong dãy hoạt động hóa học của kim loại. Dãy hoạt động hóa học của kim loại bao gồm: Na, F, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au.

6.3. Ghi nhớ theo bài ca hóa trị.

Bài ca hóa trị

Kali, lôt, Hiđro

Natri với bạc, Clo mọt loài

Là hóa trị 1 bạn ơi

Nhớ ghi cho rõ kẻo rởi phân vân

Magiê, chi, Kẽm, thủy ngân

Canxi, Đồng ấy cũng gần Bari

Cuối cùng thêm chú Oxi

Hóa trị 2 áy có gì khó khăn

Bác Nhôm hóa trị 3 lần

Ghi sáu trí nhớ khi cán có ngay

Cacbon, Silic này đây

Là hóa trị 4 không ngày nào quên

Sắt kia kể cũng quen tên

2, 3 lên xuống thât phiền lắm thôi 

Nitơ rắc rối nhất đời

1, 2, 3, 4 khi thời thứ 5

Lưu huỳnh lắm lúc chơi khăm

Xuống 2, lên 51 khi nả̀m thứ 4

Photpho nói tới không dư

Nếu ai hỏi đến thì hừ rằng 5

Em ơi cố gắng học chăm

Bài ca hóa trị suốt năm rắt cần.

Lời kết

Trên đây là toàn bộ những lý thuyết cơ bản mà các bạn cần nắm rõ về bảng tuần hoàn hóa học. Với những kiến thức mà Examon cung cấp, Examon chúc bạn phần nào chinh phục được môn hóa bạn nhé!

Đừng để vụt mất chiếc vé cơ hội đến gần với thành công

Đừng để vụt mất chiếc vé cơ hội đến gần với thành công bạn nhé. Môn Hóa không khó, chỉ là bạn chưa tìm được phương pháp học cụ thể thôi.

Đã bao giờ bạn tự hỏi tại sao việc luyện đề lại quan trọng đến vậy không? Rất nhiều bạn đã mắc sai lầm nghiêm trọng khi luyện đề: Không phải mọi bộ đề đều giống nhau. 

Nhiều bạn vẫn thường tìm kiếm và làm những bộ đề cũ kỹ, lỗi thời trên mạng mà không biết rằng chúng có thể không phản ánh chính xác chương trình học hay xu hướng ra đề mới nhất. Điều này không chỉ khiến bạn mất thời gian mà còn có thể dẫn đến những hiểu lầm về năng lực thực sự của mình.

Luyện đề đúng cách là phương pháp để bạn có thể nhận diện các dạng bài tập thường gặp, nắm vững phương pháp giải quyết hiệu quả và từ đó, nâng cao kỹ năng giải đề của mình. Với hệ thống đề được cập nhật liên tục và chính xác,  Examon sẽ giúp bạn:

  • Nhận diện các dạng bài thi quan trọng.
  • Luyện tập với các phương pháp làm bài tối ưu.
  • Thành thạo kỹ năng giải đề, sẵn sàng cho mọi kỳ thi.

Dưới đây, Examon sẽ hướng dẫn bạn cách luyện đề hiệu quả với hệ thống đề của  Examon:

  • Bước 1: Tạo và Đăng nhập tài khoản Đầu tiên, các bạn cần có một tài khoản Examon. Chỉ với vài thao tác đăng ký nhanh chóng, bạn đã sẵn sàng cho hành trình chinh phục kiến thức!
  • Bước 2: Tiếp theo, hãy chọn lớp học, môn học mà bạn muốn luyện và khu vực bạn đang sống để Examon cung cấp đề thi phù hợp nhất với bạn.
  • Bước 3: Lựa chọn đề thi và Bắt đầu luyện, Examon có hai chế độ: Luyện tập để bạn làm quen và Thi thử để kiểm tra năng lực. Hãy chọn một đề thi phù hợp và bắt đầu luyện!
  • Bước 4: Khi làm bài, hãy tập trung và nghiêm túc như thể bạn đang ở trong phòng thi thật sự. Đây là cơ hội để rèn luyện sự tự tin và kỹ năng giải quyết vấn đề của bạn.
  • Bước 5: Nhận điểm và Phân tích kết quả sau khi hoàn thành, bạn sẽ nhận được điểm số ngay lập tức cùng với lời giải chi tiết cho từng câu hỏi, giúp bạn hiểu rõ mình cần cải thiện ở đâu.

Tham khảo ngay bộ đề được biên soạn đặc biệt bám sát 99,9% đề tham khảo kỳ thi THPT năm 2024 của Examon ngay!